Στην περιοχή του Ιερού Όρους βρίσκονται τα Γανόχωρα, που είναι άθροισμα χωριών και κωμοπόλεων με ελληνικό πληθυσμό πριν το 1922. Οι κάτοικοί τους ήταν ξακουστοί για τη μόρφωσή τους, τη θρησκευτικότητα τους και την εργατικότητά τους. Τα αργιλλοαμμώδη χώματα της περιοχής ευνοούσαν την καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή καλού κρασιού. Παράλληλα σε όλη την περιοχή υπήρχε εκτεταμένη κτηνοτροφία, σηροτροφία, κεραμική και αγγειοπλαστική.
Στην περιοχή του Ιερού Όρους, υπήρχαν οι αρχαίες πόλεις Τειρίστασις (ή Περίστασις), Ηράκλεια (μετέπειτα Ηρακλείτσα), η Γάνος (αργότερα ο Γάνος), αι Γανίαι και το Νέο Τείχος, κτισμένες σε επίλεκτα σημεία της θρακικής παραλίας, είτε από γηγενείς Θράκες, είτε από Έλληνες αποίκους, (όπως λ.χ. η Γάνος, την οποία ίδρυσε ο οικιστής του Βυζαντίου, Βύζας ο Μεγαρεύς). Η θέα από την κορυφή του Πύργου είναι τόσο υπέροχη, ώστε συναρπάζει. Προς τ’ ανατολικά, νότια και νοτιοδυτικά φαίνεται η θάλασσα της Προποντίδας, από το Βόσπορο μέχρι τον Ελλήσποντο και κατ’ ευθείαν απέναντι τα Μικρασιατικά παράλια, με τα Μαρμαρόνησα και στο βάθος τα μεγαλοπρεπή όρη του Ολύμπου και της Ίδης της Βιθυνίας. Προς τα δυτικά και βόρεια, ολόκληρη η Θράκη μέχρι τη Ροδόπη και τις νότιες παραφυάδες του Αίνου, με τις πόλεις Αδριανούπολη και Σαράντα Εκκλησίες και ακόμα ανατολικότερα η οροσειρά της Στράντζας.
Το Ιερό Όρος αποτελεί εκτεταμένη, χαμηλή σχετικά οροσειρά, η οποία φθάνει μέχρι τη χερσόνησο της Καλλιπόλεως, καλύπτοντας το αντίστοιχο τμήμα της θρακικής παραλίας της Προποντίδας. Είναι πολύ δασωμένο και στα απέραντα δάση του ευδοκιμούν ποικιλίες δένδρων οικοδομήσιμης και καύσιμης ξυλείας. Δύο από τις κορυφές του είναι ψηλότερες. Η μία, με υψόμετρο 877 μέτρα, βρίσκεται στα βόρεια του Γάνου και λέγεται «Πύργος», η δε άλλη, με υψόμετρο 689 μέτρα, βρίσκεται στα βόρεια της Περιστάσεως και της Ηρακλείτσας και λέγεται «Άγιος Ηλίας» («Άη-Λιας). Τα Γανόχωρα αποτελούνταν από συνολικά 27 χωριά με 60.000 ανθρώπους, ενώ ο τουρκικός πληθυσμός ήταν ελάχιστος. Η ονομασία «Γανόχωρα» δόθηκε από τις δύο γειτονεύουσες κωμοπόλεις. Στα Γανόχωρα υπήρχαν δύο μητροπόλεις η «Γάνου και Χώρας» και η «Μυριοφύτου και Περιστάσεως»
Στη βυζαντινή περίοδο η περιοχή των Γανοχώρων παρουσίασε μεγάλη ακμή, γιατί βρισκόταν πολύ κοντά στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη, ενώ ιδιαίτερα γνωστή έγινε όταν στις δασωμένες πλαγιές του Ιερού Όρους, ιδιαίτερα πάνω από το Γάνο, ιδρύθηκε, κατά τον 11ο αιώνα, ονομαστό, μοναστικό κέντρο, με πλήθος μοναστηριών, όπου μόνασαν σπουδαίες μορφές της εκκλησιαστικής μας ιστορίας, όπως ο ιδρυτής της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης.
Στα τέλη του 19ου αιώνα τα Γανόχωρα αποτελούσαν ένα σύνολο 21 ακραιφνώς ελληνικών κωμοπόλεων και χωριών, με συνολικό πληθυσμό 32.000 περίπου ψυχών, από τα οποία τα πέντε κυριότερα, Γάνος, Χώρα, Μυριόφυτο, Περίσταση και Στέρνα, ήταν πραγματικές κωμοπόλεις, με πληθυσμό ο οποίος, πριν από τους διωγμούς του 1914, έφθανε, κατά τα τότε στοιχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τις 4000, 4500, 5000, 5000 και 3000, αντίστοιχα. Αποτελούσαν δύο εκκλησιαστικές επαρχίες, τη Μητρόπολη Γάνου και Χώρας, που περιλάμβανε τις κοινότητες, Γάνου, Χώρας, Αυδημίου, Νεοχωρίου, Μηλιού, Κερασιάς, Ιντζέκιοΐ, Κασταμπόλεως, Σεντουκίου και Παλαμουτίου και την Μητρόπολη Μυριοφύτου και Περιστάσεως, που ιδρύθηκε το έτος 1909 και περιλάμβανε τις Κοινότητες Μυριοφύτου, Περιστάσεως, Ηρακλείτσας, Πλατάνου, Στέρνας, Λούπιδας, Καλαμιτσίου, Καλοδένδρου, Λιμνίσκης και Νεοχωρίου, με τελευταίους Μητροπολίτες τον σεβασμιώτατο Τιμόθεο Λαμνή (Λέσβιο την καταγωγή) η πρώτη και τον Σωφρόνιο Σταμούλη (Σηλυβριανό την καταγωγή) η δεύτερη.
Ο πληθυσμός των κωμοπόλεων και χωριών αυτών, γνησιότατα ελληνικός, (από τις 32.000 κατοίκους των αρχών του 20ού αιώνα, οι 30.500 ήταν Έλληνες), με σιδερένια, εθνική συνείδηση και ακμαία σχολεία, ζούσε σχεδόν ελεύθερος ως το 1913, οπότε άρχισε ο φρικτός διωγμός των Ελλήνων, που κράτησε ως την κήρυξη του Α’ παγκοσμίου πολέμου και συνεχίσθηκε σ’ όλη σχεδόν την διάρκειά του. Ήταν ένας πληθυσμός με πλήρη επίγνωση των εθνικών του υποχρεώσεων, εμφορούμενος από το όραμα της εθνικής αποκατάστασής του. Ήταν τόσο έντονη η υπεροχή του ελληνικού στοιχείου στις δύο εκείνες εκκλησιαστικές επαρχίες, ώστε μετά την κήρυξη του τουρκικού Συντάγματος του 1908, ως Έπαρχοι διορίζονταν Έλληνες.
Τα Γανόχωρα δοκιμάστηκαν κατ’ επανάληψη από μεγάλους σεισμούς, όπως το 1063, το 1343 και ιδίως το 1354 που διευκόλυνε τους Τούρκους για την κατάληψη τους, ο σεισμός του 1766 και ειδικά ο καταστροφικότατος σεισμός του 1912 ενώ οι μουσουλμάνοι έποικοι της Ανατολικής Ρωμυλίας και της Βοσνίας στα Βόρεια του Ιερού όρους με επιστέγασμα τους γενοκτονικούς διωγμούς των Νεότουρκων το 1914 – 1915. Στα ορεινά χωριά του Ιερού όρους οι κάτοικοι πρόβαλλαν ισχυρή ένοπλη αντίσταση χωρίς επιτυχία. Μια σειρά μικρά πετράδια στο στέμμα της Θράκης τα Γανόχωρα. Μια σειρά μικρά πετράδια, με μια μακραίωνη ιστορία κι έναν προαιώνιο, ελληνικό πολιτισμό.
ΠΗΓΕΣ:
ΠΗΓΕΣ:
http://www.poths1991.gr/
http://panagiairaklitsa.gr/ (Υπό του κ. Θεοδώρου Λυμπεράκη- Δικηγόρου Εφετείου Θράκης)
